door Hans van der Aa
SLIEDRECHT – Op maandag 27 januari 2025 was het na dezelfde datum in 1945 precies tachtig jaar geleden dat het concentratie- en vernietigingskamp Auschwitz door het Russische Rode Leger werd bevrijd. Deze Internationale Holocaust Herdenkingsdag werd op waardige wijze gehouden in de Dijksynagoge aan de Rivierdijk. Alle Joden van Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam die in verschillende kampen om het leven kwamen, werden daarbij bij name genoemd.
Burgemeester Jan de Vries tijdens zijn toespraak. Hij sprak onder andere: “‘Nooit meer Auschwitz’. Nooit meer racisme, nooit meer discriminatie, nooit meer antisemitisme, nooit meer haat, nooit meer uitsluiting, nooit meer mensenrechtenschendingen. Nooit meer de industriële massavernietiging die we hebben gezien in Auschwitz en andere concentratie- en vernietigingskampen. Nooit meer deze ontmenselijking.”
Ronald Kitsz, voorzitter/secretaris van de Dijksynagoge, heette alle bezoekers hartelijk welkom. Stichting Synagoge Sliedrecht/Hardinxveld-Giessendam besteedt al jarenlang aandacht aan de herdenking van de Holocaust. Kitsz vertelde daar onder andere over: “Laten wij vanavond herdenken, namen noemen en woorden geven aan al degenen die geen waardig afscheid konden nemen van hun dierbaren, geen waardig sterven en geen waardige begrafenis, ook geen plaats van herinnering, reden waarom wij hier in Dijksynagoge daar blijvend onderdak aan geven.”
Tekst gaat verder onder foto.
Kaarsen
Tijdens de herdenking werden zeven kaarsen aangestoken. Dat werd gedaan door Ton de Koning (rechts op de foto hierboven), terwijl Sarah de Koning (links op de foto hierboven) de begeleidende tekst voorlas. Hierbij werden ook de namen van de vermoorde/omgekomen Joden uit Sliedrecht en Hardinxveld-Giessendam genoemd, respectievelijk door Johan Crezee en Jan Fontijn. Ook werden de vier kampen genoemd, waar Joden uit beide plaatsen zijn vermoord: Auschwitz, Blechhammer, Seibersdorf en Sobibor. Burgemeester Dirk Heijkoop (CDA) van Hardinxveld-Giessendam was (ook) bij de herdenking aanwezig.
Jizkor en Kaddiesj
Juul Beerda verzorgde tussendoor een aantal muzikale bijdragen op accordeon (zie foto hieronder). Hanna Hos sprak het ‘Jizkor’ uit. Dit is een gebed voor de zielenrust van de overledenen. Na een moment van stilte sprak Hos samen met de bezoekers het ‘Kaddiesj’ uit. Dit is één van de belangrijkste gebeden van het jodendom. “Het is een openlijke lofprijs aan de Eeuwige en eigenlijk klinkt er ook een stil protest in door tegen de sterfelijkheid en de dood”, vertelde Ronald Kitsz. Annelies Tanis droeg aan het einde van de bijeenkomst een gedicht voor.
Tekst gaat verder onder foto.
Dieptepunt
Burgemeester Jan de Vries (CDA) bezocht recent het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam. Hij kocht daar een ansichtkaart met daarop een tekst uit de Joodse Talmoed: ‘Zien leidt tot bewustzijn en bewustzijn leidt tot handelen‘. Deze tekst voerde als een leidraad door zijn speech. ‘Zien’, dat kan ook in Sliedrecht. De Vries daarover: “In onze straten liggen de struikelstenen van de vermoorde Joodse families. Zij waren zeer actief in onze Sliedrechtse gemeenschap. In het verenigingsleven, het ondernemerschap en het vrijwilligerswerk. Het waren ‘echte Sliedrechters’, zo zouden wij nu zeggen. Hun namen en adressen werden door de gemeente Sliedrecht gedeeld met de Duitse bezetters. Op 4 mei jl. noemde ik dat een dieptepunt in de geschiedenis van onze gemeente. Vijf families zochten een veilig heenkomen elders en vier bleven er in Sliedrecht. Allen werden later afgevoerd en vermoord.”
Vragen
In het Nationaal Holocaustmuseum wordt de vraag gesteld: ‘Hoe zouden wij zelf handelen in soortgelijke omstandigheden?’ Wat zou jij doen? Wat zou ik doen? Tijdens de voorbereiding op de bijeenkomst in de Dijksynagoge stelde De Vries zichzelf ook enkele vragen, zoals:
“Zou ik als burgemeester in oorlogstijd op mijn post zijn gebleven?
Zou ik de Duitse verordeningen onverkort hebben uitgevoerd?
Zou ik, zoals mijn opa en oma De Vries en velen anderen, Joden een onderduikadres hebben geboden?
Of zou ik eerder weg hebben gekeken bij het discrimineren, isoleren, beroven en deporteren van Joden?
Ik weet het antwoord op al deze vragen niet. Wat ik wel weet, is het besef …
… dat een daad van verzet een dappere daad was, waarbij jouw leven of dat van je geliefden gevaar liep. Dat vervult mij vandaag met diep respect. Ook het besef, dat goede motieven soms konden leiden tot foute keuzes. Dat maakt mij vandaag nederig.”
Tekst gaat verder onder foto.
Gesprekken
Het besef, dat gewone redelijke mensen onder invloed van propaganda, nationalisme en oorlog veranderden in fanatieke vervolgers en moordenaars, baart De Vries ook vandaag nog grote zorgen. De Vries: “Ik hoop daarom dat dit bijzondere herdenkingsjaar, de ontsluiting van de archieven (Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) – red.) en mogelijk ook een bezoek aan het Nationaal Holocaustmuseum leiden tot gesprekken aan de keukentafels. Gesprekken over ‘Wat zou jij doen? Wat zou ik doen?’ Gesprekken tussen de generaties. Gesprekken tussen kinderen en hun ouders en grootouders. Gesprekken op school. Gesprekken tussen buurbewoners en dorpsgenoten. Ik denk dat ons Sliedrechts Museum en ook deze Dijksynagoge, waar de Joodse gemeenschap van Hardinxveld-Giessendam en Sliedrecht samenkwam, zo’n plek kunnen zijn om deze gesprekken te voeren.”
Grens trekken
De Vries ziet ‘Nooit meer Auschwitz’ niet alleen als een diepe wens maar ook als een opdracht voor ons allen. De Vries daarover: “Een opdracht om te handelen. Een opdracht om samen op te staan en ons uit te spreken tegen onrecht. Een opdracht om samen op te staan tegen haat, nationalisme, discriminatie en antisemitisme. Een opdracht om samen in verzet te komen als anderen niet mogen zijn wie ze zijn, als zij bedreigd worden in hun menszijn.
De Holocaust begon met woorden. Het kan weer gebeuren, als wij onverschillig blijven bij alle uitingen van haat, racisme, discriminatie, nationalisme en antisemitisme. Ongeacht of het nu op straat, in de kroeg, op het veld, in de raad of online gebeurt. We mogen dit niet gewoon gaan vinden. We moeten samen een grens trekken.”