SLIEDRECHT – In Sliedrecht zat tijdens de Tweede Wereldoorlog enige jaren een NSB-er burgemeester aan het roer. Tussen 1943 – 1945 was Jan Pieter Henderik Dhont door de Duitsers als eerste burger aangesteld. Hij verving Herman Popping (1931-1943 en 1945-1946), die later zou aftreden. Popping verliet daarna Sliedrecht. Premier Mark Rutte (VVD) maakte zondag 26 januari 2020 excuses voor het overheidshandelen. Daar reageerde op Facebook de huidige burgemeester van Sliedrecht Bram van Hemmen (CDA) op.
Toenmalig burgemeester Jan Pieter Henderik Dhont, tweede van links. (Foto Stadsarchief Rotterdam)
Dhont geboren in 1884 maakte carrière als gemeentesecretaris (1916-1924) en burgemeester van Overschie en Hillegersberg (en als bijbaan) Schiebroek (1924-1941). Vanwege zijn optreden tijdens de Tweede Wereldoorlog besloot het toenmalige College van B & W daar op 14 juni 1945 de naam van het J.P.H. Dhontplein te wijzigen in Lariksplein. Ook in Sliedrecht herinnert niets aan de NSB-burgemeester. Dhont overleed in 1983.
Oproep
Welke rol speelde Dhont? Toen hij burgemeester was, gooiden de Duitsers bommen op Sliedrecht met verschillende doden tot gevolg. Ook werden mensen opgepakt en half mei 1944 zo’n 900 mensen (589 uit Sliedrecht) afgevoerd naar concentratiekampen (Merwedegijzelaars) van wie een aantal nooit is teruggekomen. En werden tijdens de hongerwinter van 1944 vele bomen in Sliedrecht omgezaagd om kachels te stoken en er wordt een centrale keuken geopend.
Wie heeft er nog herinneringen aan deze tijd. Sliedrecht24 roept op om te reageren onder dit artikel. Wat gebeurde in Sliedrecht in deze jaren en hoe wordt Dhont herinnerd?
Tekst gaat verder onder tweet.
Premier Rutte: "Nu de laatste overlevenden nog onder ons zijn, bied ik vandaag, namens de regering excuses aan voor het overheidshandelen van toen." (26 januari 2020) Bevelen van de Duitsers werden opgevolgd tijdens de Tweede Wereldoorlog #Tweetbijartkel pic.twitter.com/pIcThJoHeF
— Sliedrecht24 (@Sliedrecht24) January 27, 2020
Behoeden voor erger
Zondag 26 januari 2020 sprak premier Mark Rutte (VVD) tijdens de Nationale Auschwitz Herdenking de woorden: “Nu de laatste overlevenden nog onder ons zijn, bied ik vandaag, namens de regering excuses aan voor het overheidshandelen van toen. En dat doe ik in het besef, dat geen woord, zoiets groots en gruwelijks als de Holocaust, ooit kan omvatten.” Burgemeester Bram van Hemmen schreef kort daarna op zijn Facebookpagina: “Eén van de oorzaken is dat helaas het overheidsapparaat in die tijd gewoon haar werk is blijven doen. Ook mijn ambtsvoorgangers in Nederland. Ik hoop dat ik dat anders zou doen als ik voor die situatie zou staan… Een tijdje terug las ik een artikel over burgemeesters in oorlogstijd. En dat was echt confronterend, slechts één op de vijf burgemeesters was een NSB’er. Ik dacht dat ze bijna allemaal vervangen waren door NSB’ers. En ze waren echt niet allemaal fout, integendeel. Veel burgemeesters hebben wel een fundamentele beoordelingsfout gemaakt. Ze dachten dat door te blijven zitten en reeksen van inhoudelijke beleidsconcessies te doen erger kon worden voorkomen. Het waren kleine stapjes. En als ik dan heel eerlijk ben, zou ik als uw burgemeester, niet hetzelfde doen? U proberen te behoeden voor erger. Zo ken ik mijzelf wel…Kortom ik sta volledig achter deze excuses. Niet als oordeel over onze voorgangers, maar als erkenning van en verantwoordelijkheid voor de verkeerde keuzes van toen.”
Bronnen:
“De Tijd van Toen” van Ir. W. Bos Jzn.
“Sliedrecht in Oorlogstijd” van J. A. Batenburg
In mijn privébezit heb ik meerdere gemeentelijke stukken, vergunningen, bouwaanvragen enz… uit de jaren dertig, ondertekend door dHondt. Destijds burgemeester van Schiebroek. Deze stukken bevinden zich in het archief van ons familiebedrijf: “Bouwonderneming N.V. Vooruitstrevend”. Dit was de bouwonderneming van mijn overgrootvader J.Hendriks Sr. In Schiebroek heeft deze bouwonderneming meer dan 300 woningen gebouwd. In zijn functie als directeur van de N.V. Vooruitstrevend heeft mijn overgrootvader, tot de annexatie van Schiebroek door Rotterdam in 1941, veel met dHondt te maken gehad. In het boek Bouwers & Bottelaars, door Jan Cees van Duin, komt deze periode – waarin dHondt burgemeester van Schiebroek was – uitvoerig aan bod.
Voor Rindert van Dijk,
In 1953 waren wij de z.g. Hoofdbewoner van een groot pand in de Piet Heinstraat 42 Den Haag, Op de 1e verdieping woonden dat echtpaar Dhont. Het werd ons jaren later pas duidelijk van hun verleden. Internet e.d.was er nog niet dus weinig informatie. Wat ons als kind is bijgebleven is de ongelooflijke arrogantie van deze mensen. Zij waren zo boven ons verheven, mijn vader was maar een gewone gemeenteambtenaar. Na een paar jaar verdwenen ze, bijna geluidloos. Het was een hele opluchting De oorzaak was vast dat er op de begane grond een winkel kwam met van Rock Ola, die grote muziekkasten uit die tijd. Nu bijna 70 jaar later dacht ik eraan vanwege een artikel in de Volkskrant over de NSB. Die naam Dhondt ben ik nooit vergeten vanwege dat vreselijke gedrag.
Interessant. Mijn tante (1906-1998) was bevriend met het echtpaar Dhont. Zij kwam als jong meisje te werken als dienstmeisje van de alleenstaande burgemeester Dhont in Schiebroek. Dat was rond 1927. Ze leerde aldaar haar latere man kennen, ARA Keunen (1882-1971); een oude zeilvriend van Dhont. Zij vertrok dan ook met Keunen naar Bergeijk in 1932 en later naar Soest alwaar ze trouwden. Dhont huwde zelf met Henriette Voerman in 1936. Dhont was partijloos en een erg geliefde burgemeester. Omdat Schiebroek als gemeente werd opgeheven in 1941 (en Hillegersberg al eerder) stond hij op wachtgeld. Vanaf die tijd werden eigenlijk alleen NSB’ers als burgemeesters aangesteld. Hij werd, netzo als andere oud-burgemeesters om pragmatische redenen lid van de NSB en in 1943 dan ook aangesteld als burgemeester van Sliedrecht. Na de oorlog was het natuurlijk gedaan met het burgemeesterschap. Hij leefde als ambteloos burger een teruggeyrokken bestaan in een flat in Den Haag. Hij overleed op 98 jarige leeftijd in 1983. Zijn vrouw, die 15 jaar jonger was overleed in 1986. Ik herinner mij dit echtpaar goed uit mijn jeugd, in de jaren zeventig.
Wie is Rutte om excuses aan te bieden?
Moet de koning dat niet doen voor het vluchten van ze oma naar Engeland Nederland in de steek gelaten hebben?
Moet Duitsland niet officeel excuses aanbieden voor wat ze ons aangedaan hebben en nu nog doen.
Bedankt, Rindert!
Nationaalarchief.nl
Bij Nexis Lexis is het ook niet te vinden.
Erg boeiend om te zien dat door dit artikel kennis over deze burgemeester breder ingang kan vinden. Mooi! Over de “burgemeesterscursus” die speciaal voor NSB-geïnteresseerden werd georganiseerd is e.e.a te lezen in de serie “Leven in bezet Nederland” die het NIOD (is samenwerking met diverse historici) uitgeeft (deel 1940 tot en met 1944 zijn beschikbaar, echt aanrader voor wie er in is geïnteresseerd met aardig wat nieuwste inzichten en info). Bleek dat van velen het niveau bedroevend laag was, baantjesjagers zaten er volop tussen.
Het verslag over Dhont is alleen tegen betaling te verkijgen bij het archief en zijn helaas niet met een link te bekijken
Stuur ons even het linkje. Dat kan naar info@sliedrecht24.nl
Mijn vader Hans van der Sluijs (geb. 13 januari 1938) is in mei 1945 getuige geweest van de arrestatie van burgemeester Dhont. Zijn vader had van 1932 tot 1954 een schoenhandel/-makerij op het adres Dr. Langeveldplein 8-10 (thans antiquariaat Tweeërlei) en hij stond met zijn ouders voor de ramen van hun bovenwoning, waar zij naar links kijkend richting Kerkstraat zagen, hoe hun ‘buurman’ (door de Binnenlandse Strijdkrachten?) vanaf de toenmalige burgemeesterswoning met de handen omhoog werd opgebracht en vanaf de voordeur het tuinpad afliep. Mogelijk is mijn vader de enige nog levende getuige van deze gebeurtenis, die het einde van het NSB-bewind over Sliedrecht markeert (?).
Gewoon even opzoeken…
Rapport van de gemeentesecretraris van Sliedrecht J.J.C. Vergouw, over de gedragingen van de (NSB) burgemeester J.P.H. Dhont[1944 of 1945]
Jan Pieter Henderik Dhont is geboren in Rotterdam op 8 mei 1884.
Op 17 mei 1927 is hij op 43 jarige leeftijd getrouwd met Henriette Jacoba Voerman geboren in Amsterdam, zij was toen 28 jaar oud. Henriette Jacoba Voerman is geboren op 20 Apri 1899.
Mogelijk dat oude Sliedrechters de burgemeester nog gezien hebben met zijn vrouw.
Veel archieven zijn nog niet beschikbaar (NSB-ledenlijsten e.d). In de periode 1945 – 1983 is er niet veel te vinden in open bronnen over de “burgemeester”. Ben benieuwd of Sliedrechters nog wat weten over de activiteiten van de burgemeester tussen 1945-1983
In de oorlog hadden de Duitsers het houden van catechisaties door de kerken toegestaan. Op maandagavond al vroeg was het aanvangstijdstip. Probleem was hoe, als 12-jarige, na 19.00 uur naar huis te gaan. Minderjarigen mochten zich na 19.00 uur niet op straat bevinden. Ontheffing was mogelijk. Ik kreeg vergunning om van 19.00 uur tot 19.30 op straat te zijn en zodoende van de Oranjestraat naar wijk A (thans Rivierdijk) te lopen. Deze vergunning , gedateerd 6 november 1943, is ondertekend door burgemeester Dhont. Nog altijd in mijn bezit en in herinnering.
1. Begrijpelijk, vanuit die tijd gezien, dat er vrijwel niets aan hem herinnert.
Waarom wel? Ik denk, dat ook Sliedrechtse burgers de man niet als hun 1e burger
hebben ervaren, maar als een indringer.
2. De moord (want dat was het!) op overste Mussert is in diverse publicaties uitgebreid
beschreven. Dat het incident zich voor deed in een Sliedrechts gebouw is weliswaar relevant
maar niet meer dan dat het een vermelding in de kantlijn van de hele geschiedenis verdient.
Of bij het gebeuren Sliedrechtse burgers direct of indirect betrokken waren, weet ik niet.
Overste Mussert, die in de Meidagen van ’40 zich zeker niet als een goede officier
heeft laten kennen, is neergeschoten door een andere Nederlandse officier, die daarbij
ver buiten z’n boekje ging en zeker niet de stabiliteit had, die je ook toen mocht verwachten.
Begrijpelijk vanuit de situatie, maar toch verkeerd.
Over de schuldvraag(trok Mussert zijn wapen, of nam de betrokken officier dat aan?), lopen de getuigenverklaringen uiteen en volstrekte duidelijkheid zal daar niet over komen.
In het plaatselijk museum ligt een album met daarin een kopie van een artikel dat gaat over de rechtszaak tegen deze NSB burgemeester. Altijd al opmerkelijk gevonden dat er zo weinig herinnert aan deze persoon. Is toch gedurende een zeer enerverende periode de 1e burger van Sliedrecht geweest.
Wat zeker ook vermeldenswaard is, is dat de broer van NSB-leider Anton Mussert bij een poging om hem te arresteren op beschuldiging van verraad dodelijk gewond geraakt is. Een aantal jaren geleden is daar nog een boekje over verschenen. Gebeurde allemaal in het pand van het energiebedrijf aan de Kerkstraat te Sliedrecht. Wat dat betreft is ook lokaal er best nog e.e.a. gebeurd dat minder bekend is.