Dodenherdenking 2023 in beeld met toespraak burgemeester

SLIEDRECHT – Tijdens dodenherdenking 2023 heeft burgemeester Jan de Vries (CDA) enkele honderden aanwezigen toegesproken. Dat gebeurde donderdagavond 4 mei 2023 bij het monument nabij de kruising Stationsweg / Rembrandtlaan. De foto’s van de dodenherdenking gemaakt door Sliedrecht24-fotograaf Hans van der Aa.

Dodenherdenking donderdagavond bij het monument. Hier wordt de krans gelegd door veteraan Jan van Es en Nicole Boer namens stichting Comité 4 en 5 mei Sliedrecht. (Foto Hans van der Aa / Sliedrecht24)

Tekst gaat verder onder foto’s.

Hieronder staat de letterlijke tekst van de toespraak, die burgemeester De Vries donderdagavond bij het monument uitsprak met als thema ‘Leven met oorlog’.

Leven met oorlog
Dat doen de heer en mevrouw Van der Steen. Kortgeleden waren zij 65 jaar getrouwd. Ik was bij hen op de koffie. Al snel kwam het gesprek over hun ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een oorlog die zij als kinderen bewust hebben meegemaakt. Hoe ouder zij worden, hoe meer de herinneringen boven komen drijven, zo vertelden zij mij. Zo weten zij het bombardement op Sliedrecht nog levendig te herinneren. De heer Van der Steen heeft zijn herinneringen op papier gezet en schrijft het volgende: “Op 8 juli 1940 waren op de lagere school de middaglessen nog maar net begonnen. Het weer zag er niet erg zomers uit. Er was nogal wat lage bewolking. Plotseling een lawaai alsof er zware kettingen op de grond vielen, een ratelend geluid. Even maar was er geronk van vliegtuigen en toen was het weer stil.”

Leven met oorlog
Dat doen ook Jolie en Amy, leerlingen van de Henri Dunantschool. Zij zijn ongeveer even oud als de heer en mevrouw Van der Steen in de Tweede Wereldoorlog. Anders dan de heer en mevrouw Van der Steen zijn Jolie en Amy geen ooggetuigen. Of misschien toch wel? Via hun sociale media zien zij de beelden van de oorlogen die vandaag nog steeds woeden. Zij worden daardoor geraakt en verwoordden dat bij de overdracht van het Liniecrossers monument in een indrukwekkend gedicht, ik citeer:
Armoede en honger.
Oorlog waarom?
Zo veel doden.
Oorlog waarom?
Het geeft verdriet.
Oorlog waarom?
Vluchten en onderduiken.
Oorlog waarom?
Zo veel pijn.

Leven met oorlog
Dat doet ook Ab van Gool. Ik ontmoette hem bij diezelfde overdracht van het Liniecrossers monument. Ab is de zoon van de verzetsstrijder en liniecrosser Bertus van Gool. Mede op zijn initiatief werd de Stichting Linie-crossers Sliedrecht opgericht, in Villa Wilgenhorst een museum ingericht en werd er over de Liniecrossers een boek geschreven. Ab van Gool leeft met oorlog, met het verhaal van zijn vader. Het verhaal dat hij ook wilde doorgeven.

Leven met oorlog
Dat doet ook Masha. Masha woont met andere vluchtelingen uit Oekraïne in onze opvanglocatie op het Stationspark. Afgelopen vrijdag sprak ik Masha. Dat was de dag na opnieuw grootschalige raketaanvallen op Oekraïense steden. Ze was merkbaar aangedaan. Er vielen enkele tientallen doden, waaronder ook kinderen. Haar moeder, zussen en broer wonen nog in Oekraïne en maakten het gelukkig goed. Maar vanzelfsprekend maakt Masha zich zeer veel zorgen. Ze leeft iedere dag met oorlog en is dankbaar voor het feit dat haar kinderen hier in Sliedrecht veilig kunnen opgroeien en naar school kunnen gaan. Dat juist vandaag haar president ons land bezoekt, is bemoedigend voor Masha en alle andere Oekraïense vluchtelingen in Sliedrecht.

Leven met oorlog
Dat doet ook Taha. Taha woont met 6 andere Jemenitische asielzoekers in onze crisisnoodopvang. Taha vertelde mij kortgeleden dat er in Jemen al sinds 2015 een burgeroorlog woedt. Een vergeten oorlog. Maar dat geldt niet voor Taha. Hij leeft nog iedere dag met de oorlog in zijn thuisland, waar zijn familie nog woont. Het is een van de ergste humanitaire crises ter wereld. 4,3 miljoen Jemenieten sloegen voor dit aanhoudende conflict op de vlucht. Taha is er daar een van. Zijn jonge leven is, net als dat van miljoenen anderen, voor altijd getekend.

Leven met oorlog
Dat doen ook de nabestaanden van de Merwedegijzelaars. Een van hen, Sliedrechter Dick de Bruin, ontmoette ik bij de jaarlijkse herdenking van Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Op die plek verbleven circa 47.000 gevangen in mensonterende omstandigheden. Waaronder honderden, veelal jonge mannen uit Sliedrecht, Hardinxveld-Giessendam en Werkendam. Daaronder dus ook Dirk de Bruin, de vader van Dick. Wat mij daar duidelijk werd en wat ook blijkt uit het Digitaal Monument, is dat deze ontberingen het leven van de Merwedegijzelaars en in veel gevallen ook van de tweede generatie hebben getekend. Over Dirk de Bruin wordt geschreven: “Deze periode heeft hem zijn hele leven tot aan zijn dood achtervolgd. Hij wilde er echter zelden over praten.”

Leven met oorlog
Betekent voor velen ook een leven van zwijgen. Over de verschrikkingen van de oorlog werd vroeger nauwelijks gepraat. Dat gold voor zowel kampoverlevenden, burgerslachtoffers, dwangarbeiders en verzetsdeelnemers. Gelukkig is het zwijgen nu veelal doorbroken, worden ervaringen in woord en beeld gedeeld en is er ook aandacht voor de gevolgen voor de tweede en derde generatie.

Leven met oorlog
Dat doen ook onze veteranen. Zij hebben ons land gediend tijdens oorlogen, gewapende conflicten en vredesmissies. Ook zij hebben soms kameraden verloren, andere verschrikkingen meegemaakt en mogelijk ook trauma’s opgelopen. Vandaag herdenken wij allen die voor vrede en vrijheid, in Europa en overzee, zijn omgekomen. Zo staat het hier op het herdenkingsmonument. Nog steeds worden Sliedrechtse militairen uitgezonden voor onze vrede en vrijheid. Voor hen is leven met oorlog nooit ver weg. Integendeel, met een oorlog op ons Europese continent juist ook letterlijk heel dichtbij.

Leven met oorlog
Is voor velen ook leven met een groot verlies. Dat geldt voor de families van de Merwedegijzelaars die nooit meer naar Sliedrecht terugkeerden. Dat geldt voor de families van andere burgerslachtoffers. Misschien verloor ook u of jij in de Tweede Wereldoorlog een vader, een moeder, een opa, een oma of een ander familielid. De tijd verstrijkt maar deze leegte blijft.

Leven met oorlog
Is ook leven met een groot gemeenschappelijk verlies. Het Naziregime maakte een einde aan de kleine Joodse gemeenschap in Sliedrecht. Dat besefte ik des te meer toen ik op Jom Hasjoa in onze Dijksynagoge de namen voor mocht lezen van de 34 Joden uit Sliedrecht, die in de Tweede Wereldoorlog zijn vermoord. Zo overleefde van de in Sliedrecht bekende familie Den Hartog, slechts één dochter de oorlog. Haar naam was Rozetta. Na de oorlog moest zij met deze onvoorstelbare grote tragiek voortleven. Wanneer je van deze familiegeschiedenis en van de Holocaust weet, begrijp je niet dat het antisemitisme weer opleeft. Onze Joodse medeburgers leven ook zo nog iedere dag met een oorlog die niet lijkt te stoppen.

Leven met oorlog
Dat doen wij als inwoners van Sliedrecht eigenlijk allemaal. Wijzelf of onze voorouders hebben op de een of andere manier een oorlogservaring. Soms opgetekend, veelal ook anoniem. En als wij door Sliedrecht lopen of rijden, worden wij nog iedere dag herinnerd aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Bijvoorbeeld als wij dit herdenkingsmonument en de andere Sliedrechtse monumenten zien staan. Of als wij ‘struikelen’ over de struikelstenen, die ons herinneren aan de Joden en andere inwoners die op die plekken woonden en die het slachtoffer zijn geworden van het moorddadige Naziregime.

Leven met oorlog
Hoe lang nog? Kortgeleden bezocht ik de heer en mevrouw Van der Steen opnieuw. Om nog meer te horen en te leren van hun verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Van hun 65-jarig huwelijksfeest hing inmiddels een foto aan de muur. Een groepsfoto van het trotse bruidspaar met daaromheen alle kinderen, klein- en achterkleinkinderen. De heer en mevrouw Van der Steen vroegen zich bezorgd af, of na het overlijden van de laatste overlevenden, van de laatste getuigen, voor hun achterkleinkinderen en toekomstige generaties de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog niet anders zou worden dan de geschiedenis van de Tachtigjarige Oorlog. Ik begrijp hun zorgen maar ik ben hoopvol. Niet eerder werden zoveel verhalen over leven met oorlog beschreven, doorverteld en in beeld gebracht. Niet eerder was de belangstelling voor die verhalen onder onze jeugd zo groot. Aan ons allen is het de taak om die verhalen levend te houden. Juist omdat vrede en vrijheid in Oekraïne, in Jemen, in Nederland en waar ook ter wereld nog steeds niet vanzelfsprekend zijn. Alleen door de verhalen over leven met oorlog te blijven delen, kunnen wij ook zelf bijdragen aan een wereld waarin leven zonder oorlog werkelijkheid wordt. Dat wens ik ons en onze kinderen en kleinkinderen van harte toe.

Jan de Vries
burgemeester gemeente Sliedrecht