Burgemeester Van der Borg bij onthulling: ‘Hier ligt een stuk dorpsverdriet!’

door Peter Donk
SLIEDRECHT – De Merwedegijzelaars zijn na tientallen jaren geëerd met een monument bij de rivier de Merwede. Voor de heer Bos (95), een nog in leven zijnde Merwedegijzelaar en zijn achterkleinzoon Jan Willem Ruis was het zaterdagmiddag 3 oktober 2020 een bijzonder moment. Zij onthulden aan de Adriaan Volkersingel, pal naast de rivier de Merwede, in de stromende regen het Merwedegijzelaars monument gemaakt door kunstenaar Richard van der Koppel. De Sliedrechtse versie, want later zaterdagmiddag volgende ook de soortgelijke herinneringsmonumenten in Hardinxveld-Giessendam en Werkendam. 

De onthulling van het monument door de heren Bos en Ruis. Eerder was deze gepland voor half mei 2020, maar toen uitgesteld vanwege de coronamaatregelen. Eén zuil staat voor Sliedrecht. De andere twee voor de andere gemeenten met het Merwedegijzeslaarsmonument. (Foto Peter Donk / Sliedrecht24)

Tekst gaat verder onder tweet.

Initiatiefneemster voor de drie monumenten is Anja van der Starre uit Sliedrecht. Na tientallen jaren is er eindelijk een monument als eerbetoon aan de Merwedegijzelaars, mede dankzij een motie van het CDA Sliedrecht die door alle politieke partijen werd gesteund. Van der Starre beheert ook het digitaal monument Merwedegijzelaars.nl. Zij sprak net als nabestaanden van de Merwedegijzelaars, kunstenaar Richard van der Koppel en wnd. burgemeester Dirk van der Borg (CDA) enkele woorden bij onthulling. “Het is eigenlijk een dorpsverdriet, wat in óns Sliedrecht gebeurde, met ónze dorpsgenoten. Daarom is dit een moment waar emoties zijn, herinneringen terugkomen, pijn voelbaar is”, sprak Van der Borg. 

Tekst gaat verder onder tweet.

Op afstand
De onthulling was door het coronavirus omgeven met maatregelen. Er mochten slechts veertig mensen op de onthullingsplaats zijn die allen een paraplu kregen, andere genodigden volgden de onthulling via een live-stream in partycentrum De Lockhorst (en zelfs tot in Canada – red.) en de vertegenwoordigers van de pers konden meekijken vanuit het naastgelegen restaurant Bellevue. Allemaal niet fijn, maar wel noodzakelijk vanwege het virus dat zich als een sluipmoordenaar manifesteert. 

Tekst gaat verder onder tweet.

Van der Borg: ‘Ze veranderden in een ogenblik van mannen met een naam naar mensen met een nummer’

Wraakactie
Van der Borg keek terug in de geschiedenis, naar dinsdag 16 mei 1944. “600 jonge mannen uit Hardinxveld, Giessendam, Werkendam en Sliedrecht werden opgepakt. Zo’n 400 van hen waren onze dorpsgenoten,  hardwerkende Sliedrechters tussen de 18 en 26 jaar. Ook werden op die 16e mei 11 oudere mannen opgepakt, hoogstwaarschijnlijk omdat zij anti-Duits gezind waren. Volstrekt willekeurig werden deze  dorpsgenoten meegenomen, opgesloten in Kamp Amersfoort. Ze veranderden in een ogenblik van  mannen met een naam naar mensen met een nummer. Alsof een mensenleven niet meer waard was dan een getal. Iedere gijzelaar had ogen, die de dood van dichtbij hebben gezien. In oorlogstijd was je sowieso je leven niet zeker, maar als je via Kamp Amersfoort als Merwedegijzelaar naar een Duits concentratiekamp werd vervoerd, komt de dood een stap dichterbij. Van de 600 weggevoerde jonge mannen kwamen er 28 niet meer terug. De wraakactie voor de verzetsdaad was voor hen een eindstation. Er zijn tussen 1945 en vandaag vele Merwedegijzelaars overleden, mannen die vol zaten met herinneringen. De ene dag waren de herinneringen er alsof het gisteren gebeurd is. Het volgende moment verschoven de gedachten wat meer naar de achtergrond”, sprak Van der Borg. Er was één minuut stilte.

Tekst gaat verder onder tweet.

Impact oorlog
De oorlog was voorbij. Gelukkig kwamen de meeste gijzelaars terug. Van der Borg: “Zij werden weer inwoners van  Sliedrecht, trouwden, kochten of huurden woningen, stichtten gezinnen en deden hun werk, ogenschijnlijk alsof er niets gebeurd was. Echter, de verhalen die we inmiddels weten, laten een heel andere kant zien van de oorlog. In de gezinnen van de Merwedegijzelaars was de spanning dagelijks voelbaar. Nee, PTSS bestond na de Tweede Wereldoorlog nog niet. Althans, het had nog geen naam. Een van de kinderen van de Merwedegijzelaars verwoordde het heel treffend: ‘Het was na de oorlog bij ons thuis nog steeds oorlog’. Treffend, maar ook pijnlijk. De impact van een oorlog en met deze gebeurtenis voor het dorp hebben we als collectief onderschat en heeft de dag van vandaag lang op zich laten wachten. Daarom is dit moment bijzonder en historisch. Want iedere Sliedrechter heeft een naam. En verdient die naam. Vandaag krijgen de 600 Merwedegijzelaars en hun nabestaanden dat moment alsnog. Een moment van erkenning en compassie. En: niet alleen een moment, ook een
monument. Die twee letters extra maken een verschil. Een tastbaar verschil. Dit monument laat iets zien van compassie, van meevoelen met elkaar. Ik zei aan het begin van mijn toespraak al dat hier een stuk dorpsverdriet ligt.”

Tekst gaat verder onder tweet.

Van der Starre: ‘Een monument dat de ziel van de opgepakte mannen en hun families portretteert’

Eervolle missie
Van der Starre sloot aan bij Van der Borg. “Dit monument geeft het dorpsverdriet waaraan de burgemeester in zijn  toespraak refereerde heel kunstig een gezicht. En dat dorpsverdriet gaat niet alleen over de 600 gijzelaars, dat gaat ook over u en mij. Wij – nabestaanden én inwoners van de betrokken dorpen – wij met elkaar zijn dit beeld. ​ Verleden, heden en toekomst komen er hoopvol samen. Ik vind dat ik het mijn vader en al die andere stille helden schatplichtig ben hun trieste verhaal verder te vertellen. Het offer dat zij als volstrekt onschuldigen hebben moeten brengen, verdient erkenning en onze blijvende aandacht. ​Voor mij een eervolle missie. Het digitaal monument, mijn boekje over de Merwedegijzelaars en de NOS-documentaire passen daar in. Net als de Struikelstenen die in Sliedrecht voor de Merwedegijzelaars zijn gelegd. Daarmee keren de namen van de elf omgekomen jonge mannen terug in ons dorp. Terugkijkend is dit alles de opmaat geweest naar waar ik altijd op ben blijven hopen: een waardig en passend monument. Een monument dat de ziel van de opgepakte mannen en hun families portretteert”, tekende initiatiefneemster voor het monument Anja van der Starre op, “Hun onschuld en angst, hun wanhoop, onmachtige woede en bodemloos verdriet. Maar ook hun strijd, (veer)kracht en hoop. ​Vandaag is het zover. De geschiedenis van de Merwedegijzelaars blijft met dit persoonlijke en intieme monument niet alleen bewaard, ze wordt ook tastbaar  voor een grotere groep mensen. Van de talloze nabestaanden tot de argeloze wandelaar.​”

Tekst gaat verder onder tweet.

Herdruk boek
Naast het monument was er nog een tastbare herinnering, namelijk de herziene uitgave van het boek ‘Merwedegijzelaars, geschreven door Anja van der Starre. In deze uitgave zijn weer nieuwe feiten en herinneringen boven tafel gekomen. “Ook nu is er weer veel onderzoek gedaan en is gestreefd naar volledigheid. De ervaring heeft geleerd dat geschiedenis nooit ‘af’ is, maar toch mogen we met deze herziene uitgave er van uitgaan dat het verhaal nu bijna compleet is. Een hoofdstuk wordt afgesloten, maar niet vergeten”, aldus Van der Borg, “Geef dit verhaal door. Opdat wij niet vergeten!” 

3 gedachten over “Burgemeester Van der Borg bij onthulling: ‘Hier ligt een stuk dorpsverdriet!’”

  1. Conny Dekker, wil je contact met mij opnemen: avanderstarre @gmail.com ?

    (Linken zijn niet toegestaan in reacties – Redactie Sliedrecht24)

  2. Wat mooi, M n vader Frans Huyer was er ook bij, Hij is 81jaar geworden en in aar hij heeft er nooit over gesproken.

  3. Eindelijk na zo veel jaar, ook een monument voor deze , toen jonge mannen die werden weggerukt uit hun vertrouwde omgeving. Niet wetende wat hun boven het hoofd hing. Dit is een monument om letterlijk bij stil te staan, ook voor de jeugd van nu.
    Door het doorzettingsvermogen van vooral Anja van der Starre staat het hier eindelijk. Wat zouden deze mannen, waaronder mijn vader, hier blij mee geweest zijn!

Plaats een reactie

*=Verplicht veld