Informateur Jansen ziet college voor zich van SGP-CU, CDA en VVD

SLIEDRECHT – Informateur Tycho Jansen kwam dinsdagavond 5 april 2022 met zijn advies van zes A4-tjes naar de gemeenteraad na gesprekken met de Sliedrechtse politieke partijen. Die gesprekken waren gericht op een inhoudelijke verkenning van de thema’s, die voor de komende raadsperiode als leidende thema’s worden beschouwd. Jansen kreeg vooraf twee opdrachten mee, namelijk op basis van de verkiezingsuitslag kansrijke coalitie(s) in beeld brengen én het opstellen van een zoveel mogelijk overeenstemmend en realiseerbaar concept (coalitie)akkoord. “Op basis van de inhoudelijke overeenstemming lijkt een samenwerking tussen de fracties VVD, CDA en SGP-ChristenUnie met de kennis van nu het meest kansrijk”, aldus Jansen.

Er is volgens Tycho Jansen een brede consensus over de inhoudelijke doelen op lange termijn. Hier spreekt hij de gemeenteraad toe. Er is er geen verschil van inzicht over de thema’s, die leidend zullen zijn in de komende raadsperiode. “Tevens is er een breed gedragen bewustzijn van de onzekere omstandigheden”, aldus Jansen dinsdagavond. (Foto Peter Donk / Sliedrecht24)

Kandidaat-wethouders voor deze partijen zijn Cees Paas (SGP-ChristenUnie), Ton Spek (CDA) en Roelant Bijderwieden (VVD). PRO Sliedrecht, tweede bij de gemeenteraadsverkiezingen met kandidaat-wethouder Hanny Visser-Schlieker (PRO Sliedrecht), lijkt buiten de boot te vallen. Net als Slydregt.NU en PvdA Sliedrecht. D66 is uit de raad verdwenen.

Tekst gaat verder onder foto.
Hier overhandigt informateur Tycho Jansen het rapport aan burgemeester Jan de Vries (CDA). (Foto Peter Donk / Sliedrecht24)

Nieuwe wegen
Bepalende bredere maatschappelijke ontwikkelingen (sociaal en economisch) en het lokale effect van de ontwikkeling landelijke regelgeving (financieel en sociaal domein) staan volgens Jansen buiten de invloedsfeer van de raad, maar zijn van grote invloed op de lokale opgaven in Sliedrecht. “Terwijl de gemeenschappelijk gedragen doelen onveranderd blijven, is realistisch te verwachten dat de route er naartoe steeds opnieuw zal moeten worden bijgesteld. De koers blijft gericht op het einddoel, maar er zullen nieuwe wegen moeten worden ingeslagen. Dit vraagt meer dan goede afspraken; dit vraagt ook groot onderling vertrouwen. De gemeenteraad en het college dienen elkaar hiervoor wederzijds in positie te brengen”, verwacht Jansen. 

Geen noodzaak
Het college heeft naast bestuurlijk draagvlak, volgen Jansen ook ruimte nodig om in te spelen op actuele omstandigheden. Jansen: “Het college kan daarbij draagvlak behouden door zowel eigen keuzes binnen haar bevoegdheden, als voorstellen aan de raad steeds te baseren op het kader dat de gemeenteraad heeft gesteld. De gemeenteraad versterkt zo zijn positie als bestuurlijk opdrachtgever aan het college. Op basis van het vertrouwen en de raadsbrede steun voor de hoofdlijnen van het beleid, is er geen noodzaak of functie voor een uitgewerkt coalitieakkoord. Een akkoord op de duiding van de hoofdlijnen van de opgaven zal volstaan. Voorts is het aan het college om de raad in programmabegrotingen en tussentijdse momenten in de Planning & Control-cyclus blijvend te
informeren over de uitwerking van het bredere kader.”

Kansrijke samenwerking
Op basis van de inhoudelijke overeenstemming lijkt volgens Jansen een samenwerking tussen de fracties VVD, CDA en SGP-ChristenUnie met de kennis van nu het meest kansrijk. “Overigens gaat dit advies hand in hand met de opmerkingen dat het nieuwe college, samen met de ambtelijke leiding, in de dagdagelijkse praktijk werkt aan integraal collegiaal bestuur langs de lijnen van de grote opgaven. En dat de positief kritische ondersteuning vanuit de niet in de coalitie betrokken fracties niet als tegenkracht, maar als opbouwende kracht wordt bedoeld en ontvangen”, aldus Jansen, die als voorbeeld noemde het steeds vroegtijdig informeren en waar nodig consulteren van de gemeenteraad.

Vernieuwing
Voor de toekomst van Sliedrecht is het volgens Jansen van belang dat wanneer een volgende stap op de route moet worden heroverwogen, niet het bredere doel opnieuw ter discussie wordt gesteld. Jansen: “Daarover bleek in alle gesprekken een brede consensus. Koersvast blijven en afmaken waaraan eerder is begonnen, is een oproep die door alle gesprekken heen klinkt. Die wens gaat gelijk op met de door alle partijen gewenste vernieuwing van de bestuurlijke cultuur. Dat is niet een keuze van een coalitie of een meerderheid. Het is belangrijk te markeren dat de nieuwe raad en, gezien de aanwezige ambities, straks ook het nieuwe college bewust deze nieuwe weg in slaan. Een weg die zich laat kenmerken als ‘gericht op de toekomst, vandaag aan de slag’, ‘verscherpt op goed schakelen tussen raad en college’ en ‘collegiaal bestuur op de hoofdlijnen van maatschappelijke opgaven’.”

Tijdsomstandigheden
De gemeenteraadsverkiezingen van 2022 vielen volgens Jansen samen met een zeer uitzonderlijk moment: de samenleving staat op meerdere vlakken op een (mogelijk) keerpunt in de tijd. “Een verkenning naar de meest kansrijke vertaling van de verkiezingsuitslag kan niet zonder een blik te werpen op de bredere tijdsomstandigheden. In de achterliggende raadsperiode bleek de veerkracht van de Nederlandse samenleving en de stabiliteit van onze economie. Ondanks veel negatieve voorspellingen en verwachtingen zijn er tekenen van een positief en snel herstel van de ingrijpende maatregelen tegen corona. Daarnaast blijken de noodzakelijke beperkingen op meerdere bestaande ontwikkelingen een positief versnellend effect te hebben gehad, zoals het thuiswerken, online-vergaderen en herwaardering van persoonlijk contact”, sprak Jansen, “Echter, de impact van de pandemie op het bedrijfsleven, in gezinnen en op jongeren moet grotendeels nog duidelijk worden.”

Onzekere tijd
In deze nieuwe raadsperiode zullen die effecten volgens Jansen nieuwe antwoorden vragen van lokale en nationale overheden. Naast het herstel van wat achter ons ligt, zullen volgens hem meer ontwikkelingen op Europees en mondiaal niveau van grote invloed zijn. Jansen: “Bijvoorbeeld de blijvende dreiging van de Covid-19 pandemie en de nieuwe onzekerheden door de diep tragische gebeurtenissen in Oekraïne. Deze internationale ontwikkelingen, samen met de steeds urgentere opgave rondom klimaatverandering en energietransitie zullen een nog niet te voorziene invloed hebben op de nu voorliggende raadsperiode. Economisch, bijvoorbeeld door de explosief stijgende inflatie en een oplopend tekort aan personeel. En Sociaal, waar energiearmoede en stijgende kosten voor jeugdzorg en WMO tot nieuwe breuklijnen in de samenleving kunnen leiden.” Van enige afstand beschouwd valt volgens Jansen de start van deze raadsperiode in zeer onzekere tijden. Jansen: “En de onzekerheden zijn voor de gemeenteraad van Sliedrecht zeer beperkt te beïnvloeden. Oftewel: u vaart in de mist, met mogelijk zwaar weer op komst. Het zicht zal naar verwachting nog wel enige tijd beperkt blijven. Tegelijk heeft juist de achterliggende raadsperiode getoond dat mist en zwaar weer niet automatisch leidt tot het verlies van koers.”

‘Mist en onzeker weer’
Uit de gesprekken met de fracties blijkt naar de mening van Jansen een brede consensus over de richting die  Sliedrecht op moet. “Dit komt ook nadrukkelijk naar voren in het verslag van de hoofdlijnen uit de verkennende informatiegesprekken. Voor alle partijen zijn de Koers 2030 (Kadernota 2021) en de uitwerking daarvan in de daarop gebaseerde beleidsvoorstellen inhoudelijk leidend. Alleen PRO Sliedrecht ziet in het uiteindelijke doel van deze koers geen ruimte voor bouw van woningen in Sliedrecht Noord. Daarmee is er op veel gemeentelijke beleidsterreinen een sterke en veelal raadsbrede basis voor de lokale opgaven op de langere termijn. Een vaste koers, al gaat deze op korte termijn door mist en onzeker weer”, stelde Jansen, “Voor koersbehoud is de inhoudelijke focus van groot belang. En juist die conclusie biedt ook een kans voor de breed gewenste bestuurlijke vernieuwing.

Crusiaal
Gedurende de gesprekken met de verschillende fracties bleek volgens Jansen duidelijk dat de kansrijke beoordeling van een samenwerking niet zou moeten afhangen van de inhoudelijke afspraken. Oftewel, het geniet de voorkeur een coalitie op inhoud te verbinden, in plaats van trouw aan al dan niet openbare afspraken. Jansen: “Gezien de grote onzekerheden is daarbij overeenstemming op de inhoudelijke koers cruciaal. Dat commitment gaat verder dan alleen het uitgangspunt ‘Koers 2030’. Het gaat ook om de inhoudelijke uitwerking van beleid en de noodzakelijke stappen om de inhoudelijke opgave te realiseren. Op basis van de gesprekken kom ik tot de conclusie dat op dit moment een samenwerking tussen de fracties VVD, CDA en SGP-ChristenUnie het meest kansrijk is. De kracht van deze samenwerking is de overeenstemming in de visie op de lange en de korte termijn in combinatie met wederzijds begrip voor verschillen in standpunten.” Naast de focus op de woningbouwopgave, de sociaal maatschappelijke uitdagingen en het investeringsprogramma, is er volgens Jansen bij deze drie fracties ook een breed gedragen wil de gehele raad in positie te brengen.

Rol college
De fracties, met wie Jansen de maandag 4 en dinsdag 5 april 2022 nogmaals om de tafel zat, hebben een gedeelde visie dat om de motor van de brede ontwikkeling te laten lopen, tijdig geschakeld zal moeten worden. En daarin zal het college volgens hem steeds de raad in positie moeten brengen. Jansen: “Dit inhoudelijk commitment vertaalt zich ook naar de samenwerking met andere overheden, zoals omliggende gemeenten in de bestuurlijke regionale samenwerkingsverbanden en de provincie. Uiteraard speelt ook de verkenning van andere mogelijke samenwerking een rol bij deze conclusie. Een samenwerking in een andere samenstelling met de fractie PRO Sliedrecht leidt tot meer inhoudelijk verschillen. Het voorbehoud van PRO Sliedrecht ten aanzien van de woningbouw leidt tot een andere insteek van de bestuurlijke voorbereiding op deze opgave. Weliswaar wil de fractie zich ook op dit onderdeel committeren aan de uitwerking van Koers 2030, maar nadrukkelijk in de verwachting en met de overtuiging dat uitvoering van het plan niet haalbaar zal blijken.” De kans op discussies (ook in het college) over nut en noodzaak van noodzakelijke investeringen en voorbereidingen, is folgens Jansen daardoor groot.

Loyaal aan opgaven
Een samenwerking in een andere samenstelling met de fractie van de PvdA zou volgens Jansen inhoudelijk kansrijk kunnen zijn, ware het niet dat de fractie bewust kiest voor een samenwerking met het college vanuit een zelfstandige positie in de gemeenteraad. “Dit past ook bij de kritische rol die de fractie wil innemen ten aanzien van de doorvertaling naar het sociaal domein, de doorontwikkeling van de regionale samenwerking en de goede balans tussen inbreiding en uitbreiding op het gebied van woningbouw (waarmee ook bestaande woonomgevingen worden versterkt). De fractie wil loyaal aan de opgaven blijven werken, maar ziet daartoe ook mogelijkheden vanuit een positief kritische oppositie. Een samenwerking in een andere samenstelling met de fractie van Slydregt.NU zou op veel onderdelen inhoudelijk ook kansrijk kunnen zijn. De fractie ondersteunt de inhoudelijk lijn, die ook herkenbaar is bij de fracties VVD, CDA en SGP-ChristenUnie. De fractie onderscheidt zich echter wel ten aanzien van de investeringen in de ambtelijke organisatie en de verwachtingen rondom regionale samenwerking”, vindt Jansen. De fractie heeft volgens hem wel aangegeven actief bij te willen dragen aan de nieuwe stap en nieuwe samenwerking binnen de gemeenteraad op de grote, periode-overstijgende onderwerpen. Dat past bij de ontwikkeling die de partij en de fractie sinds haar oprichting heeft doorgemaakt.

Draagvlak
Pas op pagina vier komt Jansen toe aan het tweede deel van zijn opdracht. Een verdieping in de afspraken die noodzakelijk zijn om tot een goede bestuurlijke samenwerking te komen. Jansen: “Zoals reeds aangegeven is er inhoudelijk grote overeenstemming over de kansen en de uitdagingen. Ook voor de keuzes die de relatief grote ambities zullen vragen is, ongeacht de samenstelling van een coalitie, brede steun. De inhoudelijke verkenning levert een breed gedragen beeld op. Er is overeenstemming over de noodzakelijke stappen in deze en zelfs de volgende raadsperiode om in Sliedrecht een prettige woon-, werk- en leefomgeving te behouden en de eigen identiteit te versterken. De ambities voor de korte termijn, als de stip op de horizon, worden door een overgroot deel van de fracties gelijk geduid.” Ongeacht de samenstelling van de coalitie is daarmee het draagvlak voor een inhoudelijk programma volgens Jansen breder dan de coalitie alleen. Ook de keuzes die deze ambities vragen kunnen op brede steun rekenen. Dat maakt de doelen volgens Jansen realistisch. “Mits er ruimte ontstaat om in te spelen op actuele ontwikkelingen in samenleving (welvaart en welzijn) en bestuur (regionale versterking door samenwerking en ontwikkeling gemeentelijke financiën). De doelen vragen namelijk bestuurlijk lef en ambtelijke slagkracht”, vult Jansen nog aan.

Bestuurlijk ondernemerschap
Tegelijk is er volgens Jansen zorg. “Het vertrouwen in nieuw elan en koersgericht zijn moet groeien. En dat is logisch, maar vraagt wel extra aandacht. De nieuwe coalitie is aan zet om vertrouwen te geven, richting het college, de ambtelijke organisatie en het debat in de raad. Alhoewel op veel onderwerpen het draagvlak groot is, is de raad zelden unaniem als het de grootste uitdagingen voor korte en lange termijn betreft. Naast de bestaande verschillen rondom Koers 2030 is ook de steun voor samenwerking in de regio en ontwikkeling van de eigen ambtelijke organisatie niet vanzelfsprekend”, sprak Jansen, maar dat hoeft volgens de informateur geen zwakte te zijn. Jansen: “Het versterkt het debat. Echter, dat debat moet wel tot keuzes en besluiten leiden. Wanneer investeringen in samenwerking en organisatie gekoppeld worden aan inhoudelijke doelen, is er zeker een ruime meerderheid te vinden. Ook al zal die soms wisselend van samenstelling zijn. De ambities van Sliedrecht vragen om bestuurlijk ondernemerschap (vandaag investeren in het resultaat van morgen) en bovengemeentelijke samenwerking. Veel fracties onderschrijven dat een deel van het lokale antwoord op bredere opgaven, ligt in regionale samenwerking.” Echter, veel fracties benoemen daarbij volgens Jansen dat de positie in die samenwerking voor Sliedrecht versterkend moet zijn.

Grondslag
Door bewuste keuzes te maken, soms de lead te durven nemen, kan volgens Jansen regionale samenwerking bijdragen aan de lokale doelen. Jansen: “De inhoudelijke gedrevenheid vanuit fracties om ook in deze raadsperiode verder te bouwen aan een vernieuwde bestuurscultuur en betere onderlinge samenwerking in het gehele openbaar bestuur, geeft vertrouwen. Vooral voor het nieuwe college geeft dit ruimte om steun voor voorstellen ‘inhoudelijk te verdienen’, door een grondslag te vinden in het kader dat de raad het college heeft meegegeven. Dat geeft ontspanning op een eventuele behoefte besluitvorming op voorhand vast te leggen in een gedetailleerd coalitieakkoord.” De gemeenschappelijk gedeelde focus voor de korte en lange termijn biedt volgens Jansen ruimte voor een samenwerking uit vertrouwen, op basis van enkele hoofdlijnen. Daarmee zouden de deelnemers aan deze samenwerking, de coalitie, volgens de informateur ook meer recht doen aan de ambitie om te komen tot nieuwe bestuurlijke verhoudingen en een meer rolvaste samenwerking tussen gemeenteraad, college en ambtelijke organisatie.

Verschillen
De aanbeveling van informateur Tycho Jansen voorziet dan ook niet in een gedetailleerd concept voor een coalitieakkoord. Hij zegt erover: “De brede bestuurlijke instemming ten aanzien van de bestuurlijke hoofdlijnen voor deze periode geeft voldoende basis voor een samenwerking, dat met een akkoord op hoofdlijnen kan worden volstaan. Immers, ook de fracties die niet deelnemen aan de coalitie hebben deze inhoudelijke hoofdlijnen voor de komende raadsperiode als zodanig onderschreven. Die bestuurlijke hoofdlijnen kunnen dienen als een weergave van de opgave, waar het college in deze raadsperiode nadere uitwerking aan zal geven. Beleidsmatig in de uitwerking van Koers 2030 in verdere beleidsvisies en financieel in de opmaat naar de komende programmabegroting 2023-2026. Uiteraard blijven er in alle samenwerkingsverbanden verschillen. Immers, de fracties in een coalitie fuseren niet. De ruimte voor de verschillen heeft juist een kostbaarheid in zichzelf. Allereerst omdat deze recht doet aan de verhoudingen in de Sliedrechtse samenleving. Zoals er vanuit de onderliggende principiële waarde en met wederzijds respect wordt gesproken over de verschillen, hoeven inhoudelijke verschillen geen breekpunt te zijn. Ook niet als deze punten eerder wel tot een onverenigbaar verschil hebben geleid.”

Advies
De aanbeveling van Jansen aan de formerende partijen is nadere afspraken te maken ten aanzien van de principiële verschillen in de beleving van de zondag, alsmede ten aanzien van uitgangspunten voor samenwerking met omliggende gemeenten in de bredere regio. Jansen: “Op basis van mijn gesprekken met de fracties heb ik de overtuiging dat deze afspraken een brug tot samenwerking kunnen zijn. De fracties kunnen daarbij uitgaan van nadrukkelijk uitgesproken wederzijds respect, gedeelde ambities voor Sliedrecht en een gemeenschappelijk gevoel voor de diversiteit in de eigen identiteit van Sliedrecht.”

Groot vertrouwen
Met dit eindverslag en deze aanbevelingen komt de opdracht aan Jansen als Informateur tot een einde. “In de afgelopen gesprekken was het een voorrecht om de vertegenwoordigers vanuit het openbaar bestuur van Sliedrecht te ontmoeten. Wat zij, bestuurders en ambtenaren, delen, is de ambitie Sliedrecht mooier te maken. En onderdeel van die ambitie is de wens om dat meer en meer samen met elkaar te doen”, concludeerde Jansen. Hij bedankte de gesprekspartners voor hun openhartigheid en bereidwilligheid. Jansen: “Ik heb een groot vertrouwen ervaren. De opdracht van de gemeenteraad was een bijzondere eer. Echter, alleen dankzij uw bijdragen in de ontmoetingen was het mogelijk tot een concrete aanbeveling te komen.”