Met dit betoog probeer ik om alle (volwassen) inwoners van Sliedrecht de film “Dark Waters” te laten bezoeken. Deze film is begin dit jaar in première gegaan. De reden hiervoor is de schokkende gelijkenis met de situatie rond de Drechtsteden en chemiegigant Chemours. Deze film over de juridische strijd tegen een onverschillig miljardenbedrijf, toont een falend systeem: wie heeft iets aan geld als zijn gezondheid is aangetast – en wat als het bedrag dat het bedrijf moet betalen een fractie van de jaarlijkse winst is?
Het chemiebedrijf gezien vanaf de zijde Baanhoekbrug. (Archieffoto Hans van der Aa / Sliedrecht24)
Als de wind, zoals zo vaak, uit het zuidwesten komt, waait de rook die uit het chemiecomplex komt meteen de rivier over, richting Sliedrecht. Al sinds 2006 zijn diverse partijen bezig om de emissie (per ongeluk of bewust) van de schadelijke stoffen PFOA en GenX dor Chemours aan de kaak te stellen.
Disclaimer: Dit document is op basis van een enorme hoeveelheid publieke informatie met zorg opgesteld, maar het kan zijn dat het niet overal 100% klopt. Aanpassingen, verbeteringen en toevoegingen – ik hoor het graag.
“De droom van elke huisvrouw!”
Een klein stukje historie. In 1962 wordt het Dupont (inmiddels Chemours) complex langs de Merwede geopend door Prins Bernard. Het van origine Amerikaanse bedrijf is direct een belangrijke werkgever voor de gemeente Dordrecht. De Dordtse vestiging van Dupont groeit in een rap tempo, op het enorme terrein wordt de ene na de andere fabriek gebouwd. In de jaren 80 zijn er ruim 1.500 personen werkzaam.
Het bedrijf is zeer succesvol. DuPont maakt Teflon, wat onder meer in de anti-aanbaklaag van koekenpannen en veel andere hittebestendige coatings zit en waarop DuPont het patent bezat. Bij de productie van Teflon heeft Chemours jarenlang(1967 tot 2012) de stof Perfluoroctaanzuur (PFOA) gebruikt. Ondanks het succes van Teflon kwam er na eigen onderzoek in 2000 naar voren, dat DuPont in 1993 wist dat “PFOA kanker teelbal-, alvleesklier- en levertumoren bij lab dieren veroorzaakt” en het bedrijf begon alternatieven te onderzoeken. Men koos er echter voor PFOA en hulpstof C8 te blijven gebruiken.
Hoofdkantoor Dupont VS maakt zich zorgen
In 1981 worden bloedtests uitgevoerd onder werknemers van Dupont Dordrecht. ,,Omdat C8 oogafwijkingen veroorzaakt bij ongeboren ratten”, schrijft het hoofdkantoor in Amerika aan collega’s in Nederland. Het bedrijf onderzoekt de hoeveelheid C8 in de grond en in de Merwede, en maakt zich ook zorgen om het drinkwaterbedrijf, dat pal naast het terrein ligt. Tijdens een bezoek van Amerikaanse deskundigen van Dupont aan de fabriek in Dordrecht in 1992 wordt ook gesproken over de mogelijkheid dat C8 kankerverwekkend is. Over dit alles wordt hier echter met geen woord over gerept met de toezichthouder, de Provincie Zuid-Holland. De provincie bevestigt dat: ,,Voor zover ons bekend is de provincie niet op de hoogte gesteld van Amerikaans onderzoek.”
PFOA is inmiddels vervangen door GenX. Bekend is dat deze nieuwe chemische stof door DuPont wordt gebruikt voor het maken van Teflon en vele andere producten, waarvan ook de effecten zijn onderzocht. In één experiment ontwikkelden ratten, die meer dan twee jaar verschillende hoeveelheden van de GenX ontvangen, kankerachtige tumoren in de lever, de alvleesklier en de testikels, volgens een verslag van DuPont in januari 2013. Naast de kanker ontwikkelde sommige van de aan GenX-blootgestelde ratten in dat experiment ook goedaardige tumoren, evenals nierziekten en leverproblemen.
Angry burgemeesters!
Eind 2001 wordt Martin Boevee aangesteld als burgemeester van Sliedrecht. Een paar jaar na zijn aanstelling krijgt hij steeds vaker telefoontjes van verontruste dorpsbewoners. Een aantal bewoners richt zelfs een actiegroep op om de uitstoot door Dupont terug te dringen. ,,Want niemand wist eigenlijk wat er precies de lucht in ging”, zegt Boevee nu.
Boevee gaat het gesprek aan met Dupont. Het worden echter geen constructieve of prettige gesprekken. Wanneer hij naar de provincie gaat, omdat Dupont niets wil verbeteren, wordt dat ook niet gewaardeerd. ,,Men vond ons maar lastig”. Het vertrouwen in Dupont als belangrijke werkgever was groot. “Het gevoel was: daar heb je die lui uit Sliedrecht weer. Dat kregen we ook te horen. Doe niet zo moeilijk.”
De burgemeester beseft dat zijn gemeente te weinig kennis in huis heeft om de strijd aan te gaan, en huurt een bekende milieudeskundige in: Johan Vollenbroek. Die vindt de vergunning van de provincie voor Dupont veel te ruim. ,,Ze mochten stoffen uitstoten waarvan wij niet wisten of die schadelijk waren. Over C8 hadden we het nog niet eens – want die stof stond niet in de rapportages die wij kregen.”
Uiteindelijk eindigt het gevecht bij de Raad van State, die Sliedrecht gelijk geeft, en de provincie dwingt de vergunning aan te passen. Vollenbroek: ,,Het was een gevecht. We hoopten steeds dat ze naar onze argumenten wilden luisteren, maar in plaats daarvan kregen we advocaten op ons dak. De provincie had gewoon geen zin om kritisch te zijn richting een belangrijke werkgever voor de regio.”. Vond de provincie de vergunning uit 1998 dus nog voldoende? De provincie zegt in een reactie wel degelijk te hebben gestreefd naar minder uitstoot. Maar C8 stond simpelweg nog niet te boek als ‘zeer zorgwekkende stof’.
“De overheid is in de maling genomen”, zegt oud-burgemeester Boevee. Hij is diep teleurgesteld in Dupont. „Het heeft alle discussies rond de stof bewust niet genoemd, terwijl men wist dat het gevaarlijk was. Dupont wist donders goed dat er in de Verenigde Staten een strafzaak liep, maar vertelde ons niks. Ze hebben het moment dat ze met C8 moesten stoppen, gewoon willen vertragen.”
Huidig burgemeester Bram van Hemmen baalt ook van Chemours. De chemiegigant wil niet meewerken aan een aanvullend onderzoek naar de mate waarin GenX kankerverwekkend is. Van Hemmen noemde dat in zijn speech tijdens de nieuwjaarsbijeenkomst ‘onbegrijpelijk’. De burgervader stelt dat het bedrijf steeds dichter bij een “nuluitstoot” komt als het gaat om GenX en andere gevaarlijke stoffen. Dat de chemiegigant niet mee wil werken aan verder onderzoek, snapt hij niet. ,,Het gaat daarbij om gevoel van mensen. Chemours zou moeten luisteren naar haar omgeving in plaats van iedereen tegen zich in het harnas jagen.”. Ook vindt Van Hemmen dat de staatssecretaris nog kritischer moet kijken naar het stoffenbeleid in Nederland.
Bloedonderzoek RIVM
In 2017 wordt een bloedonderzoek gedaan door het RIVM. Conclusie: Omwonenden die lang dichtbij de Dupont fabriek wonen hebben hogere concentraties PFOA in het bloed dan bewoners die verder weg of minder lang in de omgeving wonen. Daarnaast heeft het RIVM een literatuuronderzoek uitgevoerd naar wat er bekend is over welke mogelijke effecten samenhangen met blootstelling aan bij de mens, de concentraties PFOA in het bloed waarbij deze mogelijke effecten worden gevonden en de omvang van deze effecten.
Uit beide onderzoeken blijkt dat langdurige blootstelling aan PFOA in het verleden bij omwonenden van de DuPont fabriek mogelijk gezondheidseffecten heeft veroorzaakt. Dit mede omdat het aannemelijk is dat de concentraties PFOA in bloed in het verleden aanzienlijk hoger zijn geweest dan nu worden gemeten Deze resultaten zijn in lijn met een eerdere risicoschatting van het RIVM uit 2016. Hierbij werd berekend dat het waarschijnlijk is dat de gezondheidskundige grenswaarde voor PFOA langdurig is overschreden.
Huidige situatie
In 2013 merkt de Europese Unie C8 eindelijk aan als ‘zeer zorgwekkende stof’. Dupont in Dordrecht is een jaar eerder gestopt met het gebruik van de stof. Dit dertig jaar na de eerste alarmeringen dat C8 gevaarlijk kan zijn.
Vervolgens is het ene na het andere onderzoek gestart. Jarenlang werd de situatie rond de Dupont nauwelijks door de overheid gecontroleerd, maar inmiddels lopen er vijf onderzoeken. Het RIVM, de FNV, de Arbeidsinspectie, de VU, het ministerie van Sociale Zaken en het Openbaar Ministerie. Enerzijds als doel om te weten wat er de afgelopen decennia is misgegaan en wat de gevolgen zijn, maar vooral: hoe het kon gebeuren dat een mogelijk gevaarlijke stof ongecontroleerd de lucht in kon worden geblazen, ondanks zorgwekkende signalen.
De Nederlandse staat claimt mogelijk ettelijke miljoenen aan schade bij Chemours. Minister Stientje van Veldhoven laat de landsadvocaat onderzoeken wat de mogelijkheden hiervoor zijn.
Voorlopig gaat Chemours eerst naar de rechter om te voorkomen dat de provincie strengere milieueisen oplegt. Volgens de nieuwe normen moet het bedrijf de uitstoot van fluorstoffen zoals PFAS sneller verminderen dan eerder afgesproken. De provincie wil 99% reductie in uitstoot gerealiseerd zien in 2025 en niet pas in 2030.
Tot slot: De film.
Journalist Nathaniel Rich schreef in 2016 het artikel ‘The Lawyer Who Became DuPont’s Worst Nightmare’, dat gepubliceerd werd in The New York Times Magazine. Hij beschreef daarin de strijd die advocaat Robert Bilott al twintig jaar voert tegen DuPont. Acteur Mark Ruffalo las het artikel en werd er dusdanig door geraakt dat hij zich hard maakte voor de verfilming van Bilotts relaas.
In 1998, het begin van de film staat Rob Bilott op het punt om partner te worden bij het prestigieuze advocatenkantoor Taft. Hij krijgt daar echter ongevraagd bezoek van boer Wilbur Tennant uit Parkersburg, West Virginia. Inderdaad – van “Country Roads”! De boer blijkt een kennis van zijn oma. Hij vraagt Rob om te beoordelen of de gezondheidsproblemen van zijn vee iets te maken kunnen hebben met de naburige chemiefabriek van DuPont. Eenmaal op de boerderij ziet hij zelf hoe de koeien al jarenlang vergiftigd worden door het water uit Dry Run Creek, een riviertje dat door DuPont gebruikt wordt als dumpplaats voor chemisch afval.
Eerst lijkt het onschuldige nalatigheid in van het chemiebedrijf maar hij besluit toch voor Wilburs belangen op te komen en DuPont aan te klagen. Wanneer hij echter in het enorme archief van DuPont duikt en stuit op de mysterieuze chemische verbinding PFOA-C8, ontdekt hij het spel dat de chemiereus al decennialang speelt met de levens van mensen en dieren. De speurtocht naar de waarheid verandert langzaam in een obsessie meet grote gevolgen voor zijn relatie en gezondheid.
Zonder alvast de film te verklappen zie je in Dark Waters hoe een David van een Goliath wint. DuPont dumpte decennia lang tienduizenden tonnen PFOA in het milieu van de Verenigde Staten. Het bedrijf wist allang hoe giftig dat was, maar waande zich onaantastbaar tot het in 2017 na 19 jaar in de juridische loopgraven 670 miljoen dollar uitkeerde aan ruim 3.000 slachtoffers. Boer Tennant en vrouw waren toen al aan kanker overleden.
De film is volgens de makers gebaseerd op waar gebeurde feiten, een gegeven dat overigens door DuPont betwist wordt.
De Sliedrechtse PvdA ziet veel gelijkenissen met Dordrecht, waar DuPont jarenlang het kankerverwekkende PFOA uitstootte en opvolger Chemours GenX in lucht en water loost. Wie een kaartje voor de film wil hebben, hoeft geen lid van de PvdA te zijn: “Het is de bedoeling van de PVDA om met een zo groot mogelijke groep Sliedrechters deze film te bezoeken, ongeacht politieke- of geloofsovertuiging. Daarmee onderstrepen ze dan wederom hun grote zorgen over gezondheid en leefmilieu.’’. Er worden maximaal 50 kaartjes gratis weggegeven.
Wie een kaartje wil hebben, kan mailen naar pvda.retourafzender@gmail.com
Theo Redelijkheid
Sliedrecht
Brieven worden 1 op 1 overgenomen. De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoudelijke juistheid van een ingezonden brief. Plaatsing houdt niet in dat de redactie achter de inhoud van het bericht staat. Een brief wordt uitsluitend geplaatst als de bron bij ons bekend is. De naam van de afzender wordt onder het artikel geplaatst. NAW- en e-mailgegevens worden niet openbaar gemaakt. Een ingezonden brief plaatsen we onverkort, soms ook omdat er geen artikel over het onderwerp op onze website is verschenen.
Redactie Sliedrecht24
Gelukkig veranderen de zienswijzen van de inwoners van Sliedrecht ten op zichtte van Dupont/Chemours
Maar als lid van de stichting Werkgroep Derde Merwedehaven kan ik u wel vertellen dat wij in onze strijd tegen Dupont zeer veel steun hebben gehad aan Martin Boevee maar ook veel interne strijd hebben moeten leveren tegen een deel van onze gemeenteraad
Die gingen er van uit, dat alles wat van hogerhand werd toegestaan goed was voor onze inwoners
Dit heeft toentertijd mij zeer gefrustreerd om interne strijd te moeten leveren om de criminele misstanden van deze bedrijven aan de kaak te moeten stellen
En, laten we duidelijk zijn, dat de partij die heden ten dage wordt weggezet als onbetrouwbaar vanaf het begin heeft mee gestreden tegen deze misstanden
Diverse malen zijn deze personen met ons mee geweest naar deProvincie en of Raad van State
Hierbij ontbrak ons veelal de steun van onze mannenbroeders
Stuur in ieder geval de nieuwe PvdA wethouder een kaartje. Als Hannie Visser niet van haar ziekte verlof terug keert is de kans groot dat hij Chemours in zijn portefeuille krijgt.
ter info voor Theo Redelijkheid: het was de werkgroep Derde Merwedehaven die met drs. Johan Vollenbroek al meerdere procedures bij provincie Zuid-Holland en de Raad van State tegen DuPont voerde voor Vollenbroek voor de gemeente Sliedrecht ging werken.