Rapport: ‘Baggeraars en overheid schoten tekort’

PAPENDRECHT / SLIEDRECHT – Baggeraars Boskalis en Van Oord én de Nederlandse overheid hebben onvoldoende rekening gehouden met mensenrechten en milieu bij de uitbreiding van het Suezkanaal in Egypte. Dat concluderen SOMO en Both ENDS in hun nieuwe rapport Dredging in the Dark.

De twee Nederlandse baggeraars groeven als onderdeel van een consortium van vier bedrijven in een recordtijd het kanaal uit, met grote gevolgen voor de lokale bevolking. De Nederlandse overheid verstrekte een exportkredietverzekering zonder dat er een sociale- en milieueffectenrapportage beschikbaar was. (Foto Koninklijke Boskalis Westminster N.V.)

SOMO is een onafhankelijke not-for-profit onderzoeks- en netwerkorganisatie. SOMO richt zich op duurzame ontwikkeling, zowel sociaal, ecologisch als economisch. Sinds 1973 onderzoekt SOMO multinationale ondernemingen en de gevolgen van hun activiteiten voor mens en milieu wereldwijd. Samen met milieu- en mensenrechtenorganisaties in ontwikkelingslanden werkt Both ENDS aan een duurzame, eerlijke wereld waarin iedereen een stem heeft. We verzamelen en delen informatie over beleid en investeringsbeslissingen die directe gevolgen hebben voor mensen en hun leefomgeving, we trekken gezamenlijk op in beleidsbeïnvloeding, we faciliteren multi-stakeholderdialogen en we promoten en ondersteunen duurzame lokale alternatieven.

Gedwongen verhuizingen
De Egyptische president el-Sisi kondigde 5 augustis 2014 aan dat het Suezkanaal zou worden uitgebreid en uitgediept om toegang te maken voor grote zeeschepen. En het had haast: el-Sisi wilde het kanaal binnen een jaar klaar hebben. Twee maanden later waren de baggerwerkzaamheden al uitbesteed aan Boskalis, Van Oord, een bedrijf uit België en een bedrijf uit de Verenigde Arabische Emiraten. Direct daarop begon het baggeren. In een recordtijd van negen maanden groef het consortium 200 miljoen m3 zand uit. Tijd om studies te doen naar de mogelijke sociale impact en effecten op het milieu werd niet genomen. Terwijl in de internationale media allang bekend was dat er 500 families in opdracht van het Egyptische leger moesten vertrekken. Daarbij werden 1500 huizen werden verwoest.

Flinke invloed
De betrokken baggerbedrijven zijn deels verantwoordelijk voor de negatieve gevolgen. Ze hadden, volgens de internationale MVO-richtlijnen van de OESO, hun verantwoordelijkheid moeten nemen. Zo hadden de baggerbedrijven de getroffen families bij het proces moeten betrekken, en moeten informeren over hun rechten. Ook hadden de bedrijven hun opdrachtgever moeten aansporen de negatieve effecten te beperken en de benadeelden te compenseren. Het rapport concludeert dat deze stappen niet zijn gezet. Baggerbedrijven kunnen hun invloed gebruiken ten gunste van mensenrechten en zouden dat ook moeten doen. Onderzoeker Gisela ten Kate van SOMO: “Samen met twee Belgische concurrenten domineren Van Oord en Boskalis de internationale markt. Dat betekent dat zij gezamenlijk flinke invloed kunnen hebben op de milieu- en sociale omstandigheden rond baggerwerken. Korte inschrijf- en uitvoeringstermijnen, waar de sector vaak mee te maken heeft, ontslaat bedrijven niet van hun verantwoordelijkheid.”

Internationale normen
Niet alleen de baggeraars zijn tekortgeschoten. Ook de Nederlandse overheid handelde in strijd met internationale MVO-normen door het verstrekken van een exportkredietverzekering zonder dat er een sociale- en milieueffectenrapportage beschikbaar was. Wiert Wiertsema, senior beleidsmedewerker bij Both ENDS: “Normaal gesproken moet zo’n studie aantonen wat de risico’s zijn voor mens en milieu, zodat op basis daarvan deze risico’s zoveel mogelijk beperkt kunnen worden. Omdat België de aanvraag van de Belgische baggeraars al had goedgekeurd, koos het Ministerie van Financiën ervoor om de aanvraag goed te keuren zonder dat alle risico’s voldoende in beeld waren gebracht.”

Mensenrechten
Both ENDS en SOMO roepen de bedrijven en de Nederlandse overheid op om mensenrechten niet door handelsbelangen te laten ondersneeuwen. De overheid en de baggeraars hadden de gevolgen van de werkzaamheden rond het Suezkanaal veel beter in kaart moeten brengen zodat de negatieve effecten beperkt en, zo nodig, ondervangen hadden kunnen worden. Voor toekomstige projecten is het van belang dat de internationale MVO-normen worden nageleefd. Een sectorbrede aanpak waarbij (lokale) stakeholders betrokken worden en bindende afspraken over het tegengaan van milieu- en mensenrechtenimpact worden gemaakt, is daarom wenselijk.